کیست تخمدان
کیست تخمدان از شایع‌ترین بیماری‌های زنانه است که برخی بانوان بعد از دوران بلوغ به آن دچار می‌شوند. این بیماری اغلب باعث رشد موهای زائد و اختلالاتی در قاعدگی می‌گردد. در صورت عدم درمان به موقع کیست بزرگتر شده و ضمن افزایش درد مشکلات بیشتری از جمله چرخه قاعدگی نامنظم، ناباروری و… را به دنبال می‌آورد. در این مقاله به بررسی بیشتر کیست‌های تخمدان پرداخته و شما را با انواع، علائم، علل و شیوه‌های درمانی این بیماری آشنا می‌سازیم.
آشنایی با کیست تخمدان
تخمدان‌ها همانند یک جفت غده به شکل بیضی هستند که در دو سمت رحم بوده و توسط لوله‌های فالوپ به هم اتصال دارند. وظیفه تخمدان‌ها ترشح هورمون‌های استروژن و پروژسترون و تولید تخمک است. در بدن افراد سالم ماهانه یک تخمک تشکیل شده و سپس به درون رحم انداخته می‌شود. اما در بدن افرادی که دچار کیست تخمدان باشند، تخمک تکمیل شده به درون رحم انداخته نمی‌شود. کیست همانند توده‌های کیسه‌ای شکل و پر از مایع هستند که روی تخمدان یا داخل آن رشد می‌کنند. کیست‌های تخمدان اغلب در اندازه نخود و در صورت پیشرفت به اندازه یک پرتقال بزرگ می‌شوند. گاهی این کیست‌ها با مصرف قرص یا خود به خود در طول ۶ الی ۸ هفته برطرف می‌شوند. برخی از آنها بدون علامت و برخی نیز دردناک بوده و یا منجر به ایجاد قاعدگی سخت می‌شوند.
کیست تخمدان و انواع آن
کیست‌های تخمدان به دو گروه کیست‌های عملکردی و غیر عملکردی تقسیم بندی می‌شوند.
کیست‌های عملکردی شامل موارد زیر هستند:
- کیست عملکردی: به واسطه عملکرد تخمدان‌ها ایجاد شده و هنگام آزاد شدن تخمک به وجود می‌آید. اغلب این کیست‌ها بعد از مدت یک ماه بدون هیچ درمانی از بین می‌روند.
- کیست فولیکولی: با توجه به اینکه فولیکول وظیفه آزاد کردن تخمک را در تخمدان بر عهده دارد، در صورتی که این امر را انجام ندهد منجر به تشکیل کیست فولیکولی خواهد شد.
- جسم زرد: زمانی که تخمک به وسیله فولیکول آزاد می‌شود منجر به ترشح هورمونی تحت عنوان جسم زرد می‌گردد. در صورت ایجاد کیست در این بخش مایع درون جسم زرد جمع شده و موجب بزرگ شدن کیست می‌گردد.
کیست‌های غیر عملکردی به واسطه بیماری به وجود می‌آیند و به چرخه قاعدگی ارتباطی ندارند. این کیست‌ها شامل موارد زیر هستند:
درموئید: این کیست تخمدانی از سلول بافت‌های مختلف بدن مانند دندان، پوست، مو یا بافت مغز به وجود می‌آیند.
آندومتریوم: این کیست از بافتی که در چرخه قاعدگی ماهانه خونریزی می‌نماید به وجود آمده و منجر به پر شدن بافت آندومتر می‌گردد.
سیست‌آدنوما: این کیست معمولاً روی تخمدان‌ها به وجود آمده و با مایعی مخاطی یا رقیق پر می‌شود.
سرطان تخمدان: این نوع کیست توده جامد به وجود آمده از تومورها یا سلول‌های سرطانی است.
کیست‌های تخمدانی و علائم آن
کیست‌های تخمدان تا هنگامی که کوچک هستند دارای علامت نبوده و فرد از وجود آنها بی‌خبر است. اما در صورت بزرگتر شدن دارای علائمی به شرح زیر خواهند بود:
- درد خفیف کمر یا لگن
- درد هنگام رابطه جنسی
- وجود نفخ در بخش پایین شکم
- حرکات دردناک روده
- دردناک بودن دوره قاعدگی
- احتمال بروز استفراغ
- تهوع
دفع کیست‌های تخمدان و علائم آن
در صورتی که کیست تخمدان دچار ترکیدگی شود با خونریزی و لکه بینی همراه است. همچنین ممکن است فرد با علائمی به شرح زیر مواجه شود:
- درد شدید کمر
- درد فراوان در زیر شکم
- خونریزی از ناحیه واژن
- تب
- ورم شکم
- تهوع و استفراغ
- سرگیجه
- بی‌حسی در ناحیه شکم
- حساس شدن شکم و لگن به لمس
- شدید شدن درد هنگام نشستن
- درد کتف و شانه
علل بروز کیست‌های تخمدانی
مهمترین علت به وجود آمدن این بیماری به آزادسازی تخمک در زمان چرخه قاعدگی برمی‌گردد، همچنین عوامل دیگری در ایجاد این کیست‌ها موثر هستند که عبارتند از:
- تولید مثل غیر معمول سلولی
- به وجود آمدن کیست‌های آندومتریوز در هنگام پیشرفت بیماری
- عفونت‌های شدید به واسطه بیماری التهابی لگن
چگونگی درمان کیست های تخمدان
پزشک متخصص زنان با توجه به سن بیمار، علل بروز کیست‌های تخمدانی و علائم آن اقدام به انتخاب بهترین راهکار می‌نماید. در صورت عملکردی بودن کیست تخمدان پزشک مدت زمانی را برای دفع آن در نظر گرفته و بعد از آن سونوگرافی را تجویز می‌نماید. با بررسی سونوگرافی مشخص می‌شود که کیست دفن گردیده است یا خیر. از دیگر روش‌های درمانی کیست‌های تخمدان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
درمان با استفاده از دارو
قرص‌های ضد بارداری از جمله داروهای موثر برای پیشگیری از بروز کیست و توقف تخمک گذاری است.
عمل جراحی کیست
در صورت بزرگ بودن کیست‌های تخمدانی پزشک عمل جراحی را توصیه می‌کند که شامل لاپاراسکوپی و لاپاراتومی است. در عمل جراحی لاپاراسکوپی پزشک در ناحیه شکم برش کوچکی ایجاد کرده و دوربین مخصوصی را به منظور مشاهده حفره لگن و اندام تناسلی وارد بدن کرده و سپس کیست‌های تخمدانی برداشته می‌شوند. اما چنانچه کیست تخمدان بیش از اندازه بزرگ باشد نیاز به عمل جراحی لاپاراتومی خواهد بود. در طی این عمل برش به صورت عرضی یا طولی روی شکم انجام شده و کیست را از آن خارج می‌سازند. بعد از خارج ساختن کیست نمونه برداری‌هایی بر روی آن صورت می‌گیرد. چنانچه کیست از نوع سرطانی باشد بعد از مشورت‌های لازم با متخصص انکولوژیست زنان اقداماتی برای برداشتن تخمدان‌ها و رحم انجام خواهد گرفت.
درمان خانگی کیست های تخمدان
در صورت محدود بودن علائم کیست‌های تخمدانی با انجام برخی روش‌های خانگی می‌توان آنها را درمان کرد. روش‌های خانگی به ویژه برای دختران مجرد که امکان استفاده از قرص ضد بارداری را ندارند راهکار مناسبی خواهد بود. برخی از این راه‌ها عبارتند از:
- بهره‌گیری از داروهای مسکن مانند ایپوپروفن، استامینوفن و ناپروکسن
- حمام نمک
- گرما درمانی
- مصرف دمنوش زنجبیل، بابونه و…
- اصلاح رژیم غذایی و داشتن فعالیت بدنی منظم
سخن پایانی
کیست تخمدان در صورت عدم پیشرفت مشکل خاصی نبوده و با معاینه لگن و سونوگرافی تشخیص داده می‌شود. بر همین اساس در صورت عقب افتادن چرخه قاعدگی و بروز علائم آزاردهنده بایستی حتماً به پزشک متخصص زنان مراجعه نمایید.
دیدگاهتان را بنویسید