عوامل تاثیر گذار در بلوغ زودرس
بلوغ زودرس، زمانی اتفاق می افتد که افراد در سنین کم بلوغ جنسی آنها کامل می‌شود، به طور متوسط سن بلوغ در دختران بین هشت الی سیزده سالگی و در پسران بین نه تا چهارده سالگی شروع می شود. دخترانی که قبل از هشت سالگی علائم واضح بلوغ و پیشرفت آن را نشان می دهند و پسران قبل از نه سالگی این علائم را تجربه می کنند در اصطلاح بلوغ زودرس است. از هر 5000 کودک یک نفر را تحت تاثیر قرار می دهد.
بسیاری از کارشناسان می گویند که به طور متوسط، سن بلوغ در ایران زودتر از گذشته شروع می شود. میانگین سنی که دختران برای اولین بار پریود می شوند تقریباً ثابت مانده است. اما مطالعات نشان می دهد که علائم اولیه مانند رشد سینه، یکسال زودتر از سالهای قبل رخ می دهد.
انواع بلوغ زودرس
دو نوع بلوغ زودرس وجود دارد که در ادامه والدشو به بررسی هر یک از آنها می پردازد:
بلوغ زودرس مرکزی
این نوع بیشتر رایج است. درست مثل بلوغ طبیعی است، اما زود اتفاق می افتد. غده هیپوفیز شروع به ساخت هورمون هایی به نام گنادوتروپین می کند. این هورمون ها باعث می شوند که اندام های جنسی هورمون‌های تستوسترون یا استروژن ترشح کنند. این هورمون‌های جنسی باعث تغییرات بلوغ مانند رشد سینه در دختران می شوند.
بلوغ زودرس محیطی
به این بلوغ کاذب زودرس نیز گفته می شود و کمتر رایج است. هورمون های استروژن و تستوسترون باعث ایجاد علائم می شوند. اما مغز و غده هیپوفیز درگیر نیستند. معمولاً یک مشکل موضعی در تخمدان ها، بیضه ها یا غدد فوق کلیوی است.
علائم بلوغ زودرس
علائم بلوغ و بلوغ زودرس معمولاً یکسان است. زمان تجربه ی این علائم برای دتران و پسران متفاوت است. علائم عبارتند از:
دختران:
- سینه ها شروع به رشد می کنند. (اولین علامت)
- قاعدگی (معمولاً تا 2-3 سال پس از شروع علائم اولیه)
پسران:
- موهای صورت شروع به ظاهرشدن می کنند.
- بیضه ها، آلت تناسلی و کیسه بیضه شروع به رشد می کنند.
- تغییر تُن صدا (جزء آخرین علائم بلوع است)
- ممکن است نعوظ یا انزال خود به خودی داشته باشد
دختران و پسران
- رشد سریع قد
- جوش و آکنه
- بوی بدن بزرگسالان
- موهای زیر بغل و ناحیه تناسلی
شرایط دیگری وجود دارد که ممکن است برای والدین، و حتی گاهی اوقات برای پزشکان اطفال شبیه بلوغ زودرس باشد، اما اینطور نیست.
به طور مثال تلارش زودرس زمانی است که سینه های دختر در سنین پایین شروع به رشد می کند. اغلب دخترانی را که فقط چند سال دارند مبتلا می کند. اگرچه برای والدین دردسرساز است، اما به خودی خود بهتر می شود و بلوغ زودرس نیست. نیازی به درمان تخصصی ندارد، اما نیازمند مراجعه به پزشک است.
پوبارک زودرس زمانی است که موهای ناحیه تناسلی یا زیر بغل در سنین پایین شروع به رشد می کنند. که می تواند ناشی از آدرنارک زودرس باشد، زمانی که غدد فوق کلیوی شروع به ترشح هورمون های زودرس می کنند. اگرچه ممکن است هشدار دهنده به نظر برسد، اما به طور کلی مشکلی نیست. همچنین نشانه اولیه بلوغ نیست. اما از آنجایی که ممکن است اولین علامت ترشح غیرعادی و شدید هورمون های آدرنال باشد، حتما به پزشک مراجعه نمایید.
علت و عوامل تاثیر گذار در بلوغ زودرس
دلایل متعددی وجود دارد که چرا کودکان ممکن است بلوغ زودرس را تجربه کنند، که بسته به نوع آنها متفاوت است.
بلوغ زودرس مرکزی باعث بلوغ زودهنگام می شود. اغلب اوقات، متخصصان علت اصلی بلوغ زودرس به ویژه در دختران را نمی‌دانند. به ندرت، ممکن است توسط یک مشکل پزشکی، مانند:
- تومورها و سایر رشدها که اغلب غیرسرطانی (خوش خیم) هستند.
- آسیب مغزی، چه در اثر جراحی یا ضربه به سر، که بر تعادل هورمونی تأثیر می گذارد
- شرایط ژنتیکی
- تیروئید کم کار
علت بلوغ زودرس محیطی
معمولاً یک بیماری زمینه‌ای علائم بلوغ را در این موارد به همراه دارد. امکانات عبارتند از:
- تومورها در غدد فوق کلیوی، تخمدان ها یا بیضه ها
- شرایط ژنتیکی
- قرار گرفتن در محیط های مسموم و معرض محصولات جنسی
تشخیص بلوغ زودهنگام
برای اینکه بفهمد فرزند شما بلوغ زودرس دارد یا خیر، پزشک تاریخچه پزشکی شما را بررسی می‌کند.
- معاینه فیزیکی انجام دهید
- یک آزمایش خون برای بررسی سطح هورمون آنها انجام دهید
- برای بررسی سن استخوانی دست و مچ آنها را با اشعه ایکس عکس بگیرید. این به آنها می گوید که آیا استخوان ها خیلی سریع رشد می کنند
- اگر پزشک علائم بلوغ زودرس را مشاهده کند، آزمایشی را نیز انجام می دهد تا ببیند چه نوع بلوغی است. به آن تست تحریک هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH) می گویند.
- MRI برای بررسی مشکلات مغزی
- آزمایش خون برای عملکرد تیروئید
- سونوگرافی برای یافتن تومور
عوارض بلوغ زودرس
برای کودکان، بلوغ زودرس می تواند باعث مشکلات جسمی و عاطفی شود. آنها عبارتند از:
قد کوتاه
در حالی که بچه هایی که بلوغ زودرس دارند اغلب نسبت به سن خود قد بلندی دارند، برخی از آنها در بزرگسالی کوتاه می شوند. چرا؟ پس از پایان بلوغ، رشد متوقف می شود. از آنجایی که بلوغ زودرس زودتر از بلوغ طبیعی به پایان می رسد، رشد این کودکان در سنین پایین تر متوقف می شود. در نتیجه ممکن است قد کوتاه‌تری نسبت به هم‌سن سال های خود داشته باشند.
مشکلات رفتاری
برخی از مطالعات ارتباط بین بلوغ زودرس و مشکلات رفتاری، به ویژه در کودکان با تاخیر رشد را نشان می دهد. اما کارشناسان دیگر می گویند که اثبات ضعیف است.
استرس
حتی زمانی که این اتفاق برای نوجوانان 12 ساله متوسط رخ می دهد، بلوغ می تواند زمان گیج کننده‌ای باشد. این می تواند برای کودکان کم سن با بلوغ زودرس استرس زاتر باشد.
برخی از مطالعات ارتباط بین بلوغ زودرس در دختران و افزایش اندکی خطر ابتلا به سرطان سینه در مراحل بعدی زندگی را نشان می دهد. اما شواهد روشن نیست.
توجه بیشتری به فرزند خود از نظر عاطفی داشته‌باشید. فشارهای عاطفی بر کودک میتواند شامل: افت نمره، مشکلات دیگر در مدرسه، اجتناب از موقعیت های اجتماعی و از دست دادن علاقه به چیزهایی که معمولاً از آنها لذت می برند.
نکاتی برای والدین
به عنوان یک والدین، نگرانی در مورد بلوغ زودرس طبیعی است. در حالی که باید هر نشانه‌ای را جدی بگیرید، به خاطر داشته باشید:
علائمی که ممکن است شبیه بلوغ زودرس به نظر برسند، اغلب ربطی به هم ندارند و خود به خود برطرف می شوند. زمانی که درمان لازم باشد، معمولاً به خوبی جواب می دهد.
اکثر بچه هایی که علائم بلوغ زودرس دارند، از نظر پزشکی، روانی و اجتماعی خوب عمل می کنند.
دیدگاهتان را بنویسید