تاكنون بارها در خبرهای مختلف نام اتیسم را شنیده‌اید. اغلب افراد از اتیسم تصویری شبیه کم توانی ذهنی در فکر خود دارند؛ در حالیکه اختلال اتیسم ربطی به هوش ندارد. تعریف اختلال اتیسم بسیار پیچیده است و از اصطلاح «طیف» برای آن استفاده‌میکنیم، زیرا انواع و اقسام متفاوتی دارد. می توانیم بگوییم هیچ وقت دو مورد اتیسم عين هم نیستند. اتیسم در واقع یکی از انواع اختلالات تکاملی است.
توانایی یادگیری تفکر و حل مساله در افراد اتیسم از سطح بسیار پایین تا توانمند، متغیر است. بعضی از این افراد برای گذران زندگی به دیگران وابسته‌هستند ولی بعضی وابستگی کمی دارند.
قبلا ۵ دسته مختلف بیماری با تعریف های متفاوت وجود داشت که آسپرگر یکی از آنها بود، اما اخیرا همه آنها زیر مجموعه عنوان اختلال طیف اتیسم گنجانده شده‌اند.

اتیسم چیست؟

اختلالات طیف اتیسم مجموعه ای از اختلالات هستند که با نقص در سه ویژگی اصلی؛ یعنی تعاملات اجتماعی، برقراری ارتباط و الگوهای غیر عادی رفتار مشخص می گردند در واقع این افراد در مهارتهای ارتباطی، عاطفی و اجتماعی نقص دارند که در ادامه بیشتر به آن میپردازیم.

شیوع این اختلال طبق گزارشهای مختلف بین 2 الی 25 مورد در 1000 کودک بوده و در پسرها شایعتر از دختران است افزایش شیوع بیماری در چند دهه اخیر به نظر می رسد به دلیل شناخت بیشتر پزشکان و خانواده ها از این اختلال و تشخیص زودهنگام بوده‌است.

علائم و نشانه ها در مبتلایان به اتیسم

این کودکان علائمی دارند که در سه دسته جای داده‌می شود:

1. ضعف در رشد روانی و اجتماعی
2. ضعف در برقراری ارتباط با دیگران
3. الگوهای غیر عادی رفتار و علایق محدود

مثال هایی از این علامت ها را مطرح می کنیم تا بهتر با آنها آشنا شوید:
کودک به وسایل و اشیا اشاره نمی کند و علاقه نشان‌نمیدهد برای مثال به یک بادکنک در هوا اشاره نمی کند، وقتی شخص دیگری به چیزی اشاره کند؛ به آن نگاه نمی کند با دیگران ارتباط و رابطه محبت آمیز برقرار‌نمی کند.
تماس چشمی با دیگران برقرار نمی کند و تمایل به تنهایی دارد، بغل‌کردن و در آغوش کشیدن را دوست ندارد احساس دیگران را درک نمیکند و در مورد احساساتش صحبت نمی کند.
وقتی دیگران با او صحبت میکنند انگار‌نمی شنوند در حالیکه به بقیه صداها پاسخ می دهد. ممکن است به دیگران علاقه نشان دهد اما نتواند با آنها به خوبی صحبت یا بازی کند و ارتباط برقرار نماید.
بعضی از کلمات یا جملات را تکرار‌می کند یا به جای محاورات معمول به کار می برد، مثلا وقتی بپرسید اسمت چیست؟ می گوید علی در ادامه اگر بپرسید هوا چطوره؟ باز هم می گوید علی
نیازهای خود را با کلمات و حرکات معمول نمی تواند بیان کند، بازی های نمادین را نمیتواند انجام دهد برای مثال نمیتواند به عروسکش غذا بدهد.
یک کار یا حرکت را مدام تکرار می کند مثل حرکات چرخشی سر یا بدن
زمانی که یکی از عادتهای روزمره تغییر کند به سختی تطابق می کند. واکنشهای غیر طبیعی به بوییدن چشیدن، شنیدن و احساس کردن محرکهای معمولی مثل بوی گل یا دستشویی یا غذاهای معمولی دارد.
از دست دادن مهارتهای قبلی مثلا کلماتی که یادگرفته‌است دیگر نمیگوید، اسباب بازی ها یا اشیاء دیگر را ردیف می کند و با تغییر نظم ناراحت می شود.

تشخيص اتیسم

تشخیص اتیسم مشکل است؛ به همین دلیل ممکن‌است بیماران مدت طولانی سردرگم شوند هیچ آزمایشی مثل یک آزمایش خون یا ژنتیک یا عکس برداری برای تشخیص این اختلال ابداع نشده‌است. تشخیص صرفا بر اساس مشاهده رفتار، تکامل کودک و تطابق با جداول و معیارهاست. بر اساس مشاهدات والدين و اطرافيان متخصصين اختلال را مطرح‌کرده و به مرور زمان تایید یا رد می شود.
اختلال اتیسم قبل از 18 ماهگی تشخیص داده‌شود. در اغلب موارد، علائم از بدو تولد وجود دارد و تا قبل از سه سالگی حتما دیده‌می شوند؛ اما تشخیص اتیسم وابسته به میزان توجه والدین و پزشکان به این علائم خواهد بود به همین دلیل گاهی تا سنین بالا اختلال تشخیص داده‌نشده و فرصت طلایی درمان از دست می رود هر چه زودتر اختلال اتیسم تشخیص داده‌شده و اقدامات آغاز شود درمان موثرتر خواهد بود در این صورت احتمال اینکه کودک در مدرسه معمولی در کنار بقیه کودکان درس بخواند نیز بیشتر خواهد شد.

درمان اتیسم
برای درمان سریعتر لازم‌است که پدر مادرها و مربیان مهدکودک با این اختلال آشنا باشند و اقدامات غربالگری انجام شود. یک مشکل دیگر، انکار بیماری توسط اطرافیان است. موارد بسیاری احتمال اتیسم در سن پایین توسط اطرافیان یا پزشک مطرح می شود اما پدر و مادر این تشخیص را نمی پذیرند و سالها بعد جهت تشخیص و درمان اقدام میکنند هر چه تشخيص ديرتر تایید شود، احتمال تاثیر گذاری درمان کمتر خواهد بود.
در سالهای اخیر عده زیادی از افراد اتیستیک درمان‌شده زندگی مستقل دارند و به تحصیلات دانشگاهی رسیده‌اند. البته با همه اقدامات هم گاهی ممکن است برخی از آنان نتوانند در مدرسه معمولی تحصیل کنند و پدر و مادرهای این کودکان نباید احساس عذاب وجدان و شکست داشته‌باشند. هدف ما این‌است که این کودکان مستقل باشند و آرامش بیشتری را در اجتماع تجربه کنند.

غربالگری اتیسم چگونه است؟

توصیه‌می شود همه کودکان از نظر تکامل با استفاده از پرسشنامه ASQ غربالگری و در سن 18 و 24 ماهگی نیز به صورت ویژه از نظر اتیسم غربالگری شوند.
ابزار غربالگری اتیسم پرسشنامه M-CHAT است، این پرسشنامه وسیله غربالگری است و در صورتی که نتیجه آن مردود یا مشکوک باشد باید به متخصصين مربوطه ارجاع شود و اقدامات تشخیصی صورت گیرد. هیچگاه بر اساس نتیجه پرسشنامه نمی توان به قطعیت گفت که یک کودک مبتلا به اختلال اتیسم است یا نه.

متاسفانه در حال حاضر هیچ درمان قطعی برای اتیسم وجود ندارد؛ اما درمان زودهنگام باعث بهبود تکامل کودک خواهدشد. با شروع هر چه سریعتر درمان قبل از سن 3 سالگی کودک مهارتهای زیادی را خواهد آموخت. درمان به صورت کاردرمانی ذهنی و جسمی، گفتار درمانی، بازی درمانی و … می باشد. مدارس اتیسم در شهرهای بزرگ دایر هستند و به صورت 8 ساعت در روز ارائه می دهند لطفا اگر کوچکترین شکی به اختلال اتیسم دارید یا هر کدام از علائم بالا در فرزند شما دیده‌می شود هر چه سریعتر با پزشک کودکتان یا فرد دیگری که در زمینه اتیسم مهارت دارد موضوع را مطرح کنید تا درمان هر چه سریعتر آغاز شود و فرصت طلایی را از دست ندهید.

جهت اطلاعات بیشتر در خصوص مراقبت و درمان بیماران اتیسم مقالات بعدی والدشو را مطالعه نمایید.