یکی از راه های مراقبت های بارداری استفاده از غربالگری در دوران بارداری است و تحت عناوینی همچون غربالگری سه ماهه دوم، آزمایش کواد مارکر یا آزمایش کواد نیز شناخته می‌شود و در واقع یک آزمایش غربالگری است که پیش از تولد انجام شده و در آن، میزان چهار ماده موجود در خون زنان باردار اندازه گیری می شود؛ به دلیل اهمیت مراقبت های بارداری در سلامت جنین، تصمیم گرفتیم تا این مقاله را به غربالگری چهارگانه اختصاص دهیم.

غربالگری چهارگانه چیست؟

غربالگری چهارگانه یکی از انواع آزمایشات در راستای انجام مراقبت های بارداری است که در آن میزان سه ماده در خون مادران باردار
اندازه گیری می شود:

• آلفا فیتوپروتئین که نوعی پروتئین است که جنین در حال رشد آن را تولید می کند.
•  استریول، هورمونی که توسط جفت و کبد جنین ترشح می‌شود.
• اینهیبین A، هورمونی که توسط جنین ترشح می شود.
• گنادوتروپین کوریونیک انسانی، هورمونی که توسط جفت ترشح می ‌شود.

در واقع، آزمایش غربالگری چهارگانه به منظور سنجش احتمال ابتلای جنین به بیماری های خاصی همچون نقص لوله عصبی یا سندرم داون مورد استفاده قرار می گیرد و در صورتی که شانس ابتلای پایینی را نشان دهد، می‌تواند‌ این اطمینان خاطر را ایجاد کند که احتمال ابتلا به ‌تریزومی ‌۱۸، سندرم داون، نقص دیواره شکمی و نقص لوله عصبی بسیار پایین است.

ولی در صورتی که غربالگری چهارگانه شانس بالای ابتلا به یکی از‌ این بیماری‌ها را مشخص کند، احتمالاً باید غربالگری یا آزمایش ‌های اضافی دیگری انجام شود.

خطرات احتمالی آزمایش غربالگری چهارگانه

همان طور که گفتیم آزمایش کواد مارکر یک آزمایش غربالگری رایج پیش از تولد است که در راستای مراقبت های بارداری انجام می شود؛‌ این آزمایش باعث سقط جنین یا سایر عوارض بارداری دیگر نمی شود.

آمادگی برای آزمایش غربالگری چهارگانه

پیش از آزمایش، ممکن است پزشک به شما بگوید که با یک مشاور ژنتیک ملاقات کنید یا این که پزشک شما شخصاً در حین ویزیت های دوره‌ ای،
به شما مشاوره ژنتیکی دهد.

هم چنین پیش از انجام این آزمایش، محدودیت خوردن و آشامیدن‌ندارید.

نحوه انجام غربالگری چهارگانه

برای انجام غربالگری چهارگانه، متخصص آزمایشگاه از بازوی شما یک نمونه خون می گیرد و این نمونه خون برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه ارسال می‌ شود و شما می ‌توانید بلافاصله به انجام فعالیت‌ های روزمره خود بپردازید.

نتیجه آزمایش غربالگری چهارگانه

همان طور که می دانید با استفاده از غربالگری چهارگانه می توان میزان گنادوتروپین کوریونیک انسان، آلفا فیتوپروتئین (AFP)، اینهیبین  A و استریول را در خون زنان باردار ‌اندازه گیری کرد.

پزشک شما با استفاده از نتایج آزمایش و همین طور با در نظر گرفتن سن مادر در زمان بارداری، شانس و احتمال بروز بیماری نقص لوله عصبی، بیماری های کروموزومی ‌خاص یا نقص دیواره شکمی‌ را مورد بررسی قرار می دهد.

نتایج آزمایش غربالگری چهارگانه میزان خطر ابتلای جنین به بیماری خاصی را در مقایسه با ریسک کلی جمعیت معین می‌ کند.

توجه به این نکته لازم است که یک آزمایش کواد مارکر مثبت به‌ معنای این است که سطح برخی یا تمام مواد‌ و هورمون های اندازه گیری شده در خون شما از حد طبیعی خارج است.

مقالات مرتبط
↵آزمایشات دوران بارداری
↵غربالگری های دوران بارداری

فاکتورهایی که می ‌توانند بر سطح مواد ‌اندازه گیری شده با غربالگری چهارگانه تأثیر بگذارند، عبارتند از:

• نژاد مادر
• محاسبه اشتباه سن بارداری
• دیابت
• وزن مادر
• حمل بیش از یک جنین در دوران بارداری
• مصرف سیگار در دوران بارداری
• لقاح مصنوعی

در صورتی که نتیجه آزمایش مثبت باشد، پزشک برای تأیید سن بارداری و تأیید تعداد جنین‌ ها انجام سونوگرافی را توصیه می کند.

با انجام آزمایش غربالگری چهارگانه حدود ۸۰ درصد از جنین ‌هایی که دارای سندرم داون هستند، شناسایی می شوند. البته ممکن است در حدود 5 درصد از مادران پاسخ مثبت کاذب دریافت کنند به این معنا که جواب آزمایش آن ها مثبت باشد ولی جنین سندرم داون نداشته باشد.

با این حال اگر جواب این آزمایش مثبت بود، مادر باید در راستای مراقبت های بارداری، برخی آزمایشات دیگر نیز انجام می شود، از جمله:

سونوگرافی تشخیصی: در صورتی که جنین در معرض ریسک بالای نقص لوله عصبی باشد، پزشک انجام سونوگرافی را پیشنهاد می کند.

نمونه برداری از پرزهای جفت: از‌ این روش معمولاً برای تشخیص بیماری‌ های کروموزومی همچون سندرم داون استفاده می شود. در حین این نمونه برداری، نمونه‌ ای از بافت جفت به منظور آزمایش برداشته می ‌شود. هر چند که در حین انجام نمونه برداری از پرزهای جفت ریسک سقط جنین وجود دارد اما این خطر پایین است.‌ این روش برای تشخیص نقایص لوله عصبی نیست.

آمنیوسنتز: از این آزمایش برای تشخیص نقایص لوله عصبی و بیماری‌ های کروموزومی استفاده می شود. در حین آمنیوسنتز، نمونه ای از مایع آمنیوتیک از رحم می گیرند. در‌ این روش هم مانند نمونه برداری از پرزهای جفت، خطر سقط جنین وجود دارد اما ریسک آن کم است.

سخن پایانی

انجام مراقبت های بارداری برای سلامت جنین بسیار مهم است و آزمایش غربالگری چهارگانه می تواند در همین راستا، از تولد نوزادان با برخی نقص های مادرزادی پیشگیری کند.